සිංහරාජ වනාන්තරය ... එදා “සිංහරජදහන” - අද ලෝක උරුමය

                                  

ලක්දිව විසූ අවසන් සිංහයා තම  ආධිපත්‍යය පතුරුවමින් වාසය කළ මහා වනය පසු කලෙක සිංහරාජය ලෙස හැඳින්වූ බවට ද මතයක් තිබේ. මේ සිංහයා මරා දැමීමට භාවිතා කළ බව කියන ගල් සහිත ප‍්‍රදේශය යෝධ ගල්ගොඩ නමින් හඳුන්වන බවත්, සිංයා ජීවත්වූ ප‍්‍රදේශය සිංහගල ලෙසත් සිංහයා විසූ ගුහාව සිංහ ගුහාව ලෙසත් අදටද ව්‍යවහාරයේ පවතී.

ශී‍්‍ර ලංකාවේ විශාලතම නිවර්තන තෙත් සදා හරිත වනාන්තරය වන සිංහරාජ වනපෙත වර්තමාන ලෝක උරුමයකි. එය ශී‍්‍ර ලංකාවේ ඇති එකම ස්වාභාවික ලෝක උරුමයද වෙයි. ගාල්ල, මාතර හා රත්නපුර දිස්ති‍්‍රකයන්හි පිහිටා ඇති සිංහරාජ මහා වනය විශාලත්වයෙන් හෙක්ටයාර 11,187 ක් පමණ වේ. රක්වාන කඳුවළල්ලට අයත්වන මෙම වනය දිගින් කිලෝ මීටර 21 ක් වන අතර අවම පළල කිලෝමීටර තුනකි. උසම ස්ථානය මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 1171 ක් වූ පිටිගල කන්දයි.

සිංහරාජයට ඇතුළුවීම සඳහා මාර්ග හතරකි. කලවාන වැද්දාගල මාර්ගය, රක්වාන මෝනිං සයිඩ් මාර්ගය, හිනිදුම නෙළුව මාර්ගය හා දෙනියාය පල්ලේගම මාර්ගය ඒවා වෙයි.

වාර්ෂිකව මිලි මීටර 3000 ත් 5000 ත් අතර වර්ෂාපතනයකි මේ වනාන්තරය වියළි කාලගුණය ඇති සමයක් නොමැති තරම්ය. අවම වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන පෙබරවාරියේ පවා මිලි මීටර 180 ත් 200 ත් අතර වැසි පවතී 

දූවිලි ඇල්ල, බ‍්‍රාහ්මන ඇල්ල, ඌරා වැටුණු ඇල්ල වැනි අලංකාර දිය ඇලි කිහිපයක්ම නිර්මාණය කරමින් වනයෙන් ගලා එන ජල දහරාවන්ගෙන් ගිං ගග සහ කළු ගග පෝෂණය ලබයි.

සිංහරාජ වනාන්තරයේ ප‍්‍රධාන ස්ථර පහකට විහිදුණු ශාක ප‍්‍රජා දැකිය හැකිය. උඩු වියන් ස්ථරය  ( බටු නා, වැලිපියන්න, කීන , තිනිය දුන්, බෙරලිය, කිරි හැඹිලිය වැනි ශාක මෙයට අයත් වේ), උප වියන් ස්ථරය (හැඩවක, මලබොඩ, දිය නා, කටමොද වැනි ශාක වලින් සමන්විතය), යටි ස්ථරය (මඩොල්, අතුකැටිය වැනි ශාක මෙහි ඇත), පඳුරු ස්ථරය ( වල් බෝම්බු, පිනිබරු, පෙරතඹල වැනි ශාක විශේෂ වලින් මෙම ස්ථරය සෑදී තිබේ) හා ආරෝහ ශාක හා කඳක් නොමැති ශාක (වල් ගම්මිරිස්, මීවන වර්ග) යනුවෙන් ස්ථරය වශයෙන් පැහැදිලිව වෙන් කළ හැකි මෙම වනාන්තරයේ දැකිය හැකි ශාක රැසක් ලංකාවට ආවේණික වේ. විශාල විවිධත්වයක් පෙන්වන ශාක අතර මුලාවැල්ල, හිනිපිටිගල හා මෝනිං සයිඞ් ප‍්‍රදේශයේ පිහිටි ශාක වල කඳුකර වනාන්තර වල ඇති ලක්ෂණයන්ද දැකගත හැකිවීම විශේෂත්වයකි. සියයට 75 කට අධික ආවේණික ශාකවලින් යුතු සිංහරාජයේ ලෝකයට මෙතෙක් හඳුන්වා නොදුන් ශාක සිය ගණනක් ඇතැයි පර්යේෂකයෝ පවසති.

ශී‍්‍ර ලංකාවට ආවේණික ශාක සමූහ 25 න් 13 ක් සිංහරාජයෙන් වාර්තාවී ඇත. වට ප‍්‍රමාණය සෙන්ටිමීර 30 කට වඩා අඩු ශාක විශේෂ වලින් සියයට 60 ක් පමණ ලංකාවට පමණක් ආවේණික ශාකයෝය. . වනය තුළ දැවමය වටිනාකමක් සහිත ශාක විශේෂ 340 ක් දැකිය හැකි අතර ඉන් 192 ක්ම ලංකාවට ආවේණිකය. ඉන් විශේෂ 15 ක් දැකිය හැක්කේ සිංහරාජයේම පමණි.

මෙම වනයේ සමස්ථ වෘක්ෂලතා සැළකූ විට එහි ඝනත්වය හෙක්ටයාරයකට ඒකකයන් 240,000 කට අධික බව ගණන් බලා තිබේ. ඉන් සියයට 95 ක්ම බිම් ස්ථරයේ වෙයි.

අතීතයේ සිංහරාජ වනාන්තරයේ අලි බහුලව සිටි බව අවට ගම්වාසීහු පවසති. දැන් අලි ගහණය ඉතා අඩුවී ගොසිනි. රක්වාන ආසන්න වනාන්තර ප‍්‍රදේශයේ සැරි සරන අලි තිදෙනෙකු වරින් වර නිරීක්ෂණය කැර ඇත. දිවියා, ගෝනා,  ඕලූ මුවා, කොළ දිවියා ඇතුළු අතිවිශාල සත්ත්ව ප‍්‍රජාවකට වාස භූමි වී ඇති සිංහරාජයේ ලංකාවට ආවේණික ක්ෂීරපායී විශේෂ 12 න් 08 ක් වාර්තාවී ඇත. පක්ෂි විශේෂ 160 ක් පමණ වාසය කරන සිංහරාජ වනාන්තරයේ ශී‍්‍ර ලංකාවට ආවේණික පක්ෂි විශේෂ 18 ක් දැකිය හැක. කැහිබෙල්ලා, සුදු ශාරිකාවා, හිස අළු දෙමළිච්චා, බට ඇටිකුකුළා, සිතාසියා, පතිගෝමර තිරාසිකයා ඒ අතරින් විශේෂ කිහිපයකි.

විශේෂ වර්ග 45 කට අයත් උරගයෝ සිටති ඉන් විශේෂ 21 ක් ම ශී‍්‍ර ලංකාවට අවේණිකය. කටුසු වර්ග කිහිපයක්, ඉබ්බන් හා හිකනළුන්ද ඒ අතර වෙයි. අතිශය දුර්ලභ තෙවර්ණ කෙනිපාතුවැල්ලා හා කුරුන් කරවලා නැමැති සර්ප විශේෂ දෙක ද සිංහරාජයේදී දැකිය හැකිය.. ඉතා දුර්ලභ මූකලන් කටුස්සා හා විශාලතම කටුස්සා වන කරමල් බෝදිලිමා ද පුංචි අං කටුස්සාද සිංහරාජයේ තවත් උරග විශේෂ කිහිපයකි.

අතිශය දුර්ලභ උභයජීවී විශේෂ 50 ක් පමණ ද සිංහරාජයේ වාසය කරයි. අත්පා රහිත ගෙඹි විශේෂයක් වන කහ වයිරම් පණු ගෙම්බා සිංහරාජයේ වගුරු ආශි‍්‍රත බිම් වල පස් යට ජීවත් වෙයි. , ක්ෂීරපායීන් 40  ක් පමණ, මිරිදිය මත්ස්‍ය විශේෂ 20 ක් හා සමනළ විශේෂ 65 ක් පමණද සිංහරාජ වනාන්නරයෙන් වාර්තාවේ.

ශී‍්‍ර ලංකාවේ ස්වභාවික පරිසරයේ පැවැත්ම කෙරෙහි අතිවිශාල දායකත්වයක් සපයන සිංහරාජ වනාන්තරය අවට ජීවත් වන ජනයාද මෙම වනාන්තරයෙන් ලබා ගන්නා කිතුල්, වේ වැල්, සාදික්කා, පළතුරු, ශාක තෙල් හා දුම්මල වැනි නිෂ්පාදනයන්ගෙන් තම ආර්ථිකය ගොඩනගා ගෙන ඇත..

කලක් රාජ්‍ය අනු‍ග්‍රහය ඇතිව හෙළි පෙහෙළි කැරුණු සිංහරාජ වනාන්තරය ඒ අවට පදිංචි කරුවන් විසින් ආක‍්‍රමණය කර වගා බිම් ඇති කිරීම හේතුවෙන් විනාශවී යාමේ තර්ජනයට මුහුණ පා සිටියි. ලෝක උරුමයක් වන සිංහරාජ වනාන්තරය දෙස් විදෙස් පර්යේෂකයන්ගේ තෝතැන්නක් වී තිබේ.      මහද්වීප සියල්ල එක්ව පැවැති ප‍්‍රාග් ගොන්ඞ්වානා යුගයේ පටන් මිනිස් පහසින් නොකළැල්වු මහා වනයක් ශී‍්‍ර ලංකාවේ වෙයි. එය සිංහලයේ රාජ වනය හෙවත් සිංහ රාජයයි.

ශ්‍රී ලංකාවෙහි පහතරට වැසි වනාන්තර පරිසර කලාප‌‍යේ ‌‍කොටසක් වන ‌‍මෙම ‍නොඉඳුල් කඳුකර වැසි වනාන්තරය, පිවිසු‌ම් අපහසුතාව හේතුවෙන් වාණිජකරණයට ලක් වී‍මෙන් ආරක්ෂා විය. මෙය 1978 වස‌‍රේ දී ‍ජෛවගෝල රක්ෂිතයක් ‌‍ලෙස ද,  1988 වස‌‍රේ දී ‍ලෝක උරුමයක් ‍ලෙස ද නම්‍‍‍ කොට තිබීම ඒ සඳහා තවත් හේතුවක් විය. ‌රක්ෂිත‌‍යේ “සිංහරාජය” යන නාමය “සිංහරජදහන” අරුත් ‍දේ.

      

රක්ෂිතයේ නැගෙනහිර දෙස සි‍ට බටහිර දෙසට දුර කි.මි. 21ක් සහ උතුරු දෙස සිට දකුණු දෙසට උපරිම දුර කි.මි. 7ක් වුව ද ඵය ශාක  විශේෂ මෙන් ම කෘමීන්, උභයජීවීන්, උරඟයින්, පක්ෂීන් සහ ක්ෂීරපායීන් ඇතුළු ආවේණික ජීවී විශේෂ සඳහා සුරක්ෂිත අභය භූමියකි.

ඝන ශාක වැස්ම හේතුවෙන් යාල වැනි වියලි කලාපීය වනෝද්‍යාන මෙන් වන සතුන් මෙහි දී පහසුවෙන් දැක ගත හැකි නොව්. මෙහි දී අලි දැකගත නොහැකි අතර දිවියන් ද දක්නට ලැබෙනුයේ දුලබ වශයනි. බහුලව ම දැකිය හැකි විශාල ම ක්ෂීරපායි ජීවියා වනුයේ, ශ්‍රී ලංකා අළු වඳුරා යි.

එක් ආශ්වාදජනක සංසිද්ධියක් වනු‌‌‍යේ පක්ෂීන් ‌‍බොහෝ විට ආහාර ‍‍සොයා යාම සඳහා සාමූහික රංචු වශ‌‍යෙන් හැසිරීමට ප්‍රවණතාවයක් දැක්වීම යි. මෙවැනි ‍රංචුවක් ‍‍බොහෝ විට මහ කවුඩා සහ රතු දෙමළිච්චා යන පක්ෂී විශේෂ වලින් සමන්විත වේ. මෙවැනි ‍රංචුවක පෙරමුණ ගන්නා මහ කවුඩා ප්‍රචණ්ඩකාරී පක්ෂියෙකු ලෙස ද රතු දෙමළිච්චා ඝෝෂාකාරී පක්ෂියෙකු ලෙසද ප්‍රචලිත ය.

සිංහරාජයට ප්‍රවේශවීමට ප්‍රධාන ප්‍රවේශ ස්ථාන 3 කි.

1.     කොළඹ - රත්නපුර - කලවාන මාර්ගය (කුඩව ප්‍රවේශය)

2.     කොළඹ - රක්වාන - මෝර්නිංසයිඩ් මාර්ගය (මෝර්නිංසයිඩ් ප්‍රවේශය)

3.     කොළඹ - දෙනියාය - මෙදේරිපිටිය මාර්ගය (පිටදෙනිය ප්‍රවේශය)

සිංහරාජ වනාන්තරයේ දළ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මි.මී. 3000 – 6000 වන අතර වසර පුරාම වර්ෂාව පවතී.  දළ වාර්ෂික උෂ්ණත්වය සෙන්ටිග්‍රේඩ් අංශක 20 – 25 අතර අගයක පවතී.  සිංහරාජ වනාන්තරය කඳු වැටි, නිම්න සහ තැනිතලා බිම් යනාදී වූ විවිධාකාර භූ විෂමතා ලක්ෂණ රැසකින් සමන්විත වේ.

සිංහරාජ වනාන්තරයේ වෘක්ෂලතාදී දර්ශය ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රාථමික නිවර්තන පහතරට තෙත් සදාහරිත වනාන්තර වර්ගයෙන් සමන්විත වේ.  මෙයට අමතරව, උප කඳුකර වනාන්තර සහ උප කඳුකර තෘණ බිම් ද දක්නට ලැබේ.  මෙම අද්විතීය වර්ෂා වනාන්තරයේ පාරිසරික විවිධත්වය සඳහා මිරිදිය වාසස්ථාන, කඳු සහිත බිම් කොටස් සහ අනෙකුත් ආශ්‍රිත පරිසර පද්ධති මගින් ද විශාල දායකත්වයක් සැපයේ.

මෙම වනාන්තරයේ සිරස් ස්ථරීභවනය ඉතා පැහැදිලි වූද, ඉතා පහසුවෙන් හඳුනාගත හැකි වූද, ලක්ෂණයකි.  හොර, බූහොර, දොරණ සහ දුන් යනාදී ශාක විශේෂවලින් ඉහළම ස්ථරය සමන්විත වන අතර, මෙම ස්ථරයේ මීටර් 45 කට වඩා වැඩි උසකින් යුත් ඉතා උස් ශාක දැකිය හැකිය.  ‍දෙවන ස්ථරය මීටර් 30 – 45 ක් පමණ උසකට වර්ධනය වන අතර, බටුනා, ඇටඹ, වල්දෙල්, ලියන් සහ නවද යනාදී ශාක විශේෂවලින් සමන්විත වේ.  මෙම ශාකවල අතු එකිනෙක හා පෑහී සංවෘත වියන් ස්ථරයක් සාදා තිබීම විශේෂ ලක්ෂණයකි.  දවට, හැඩවක, කිතුල් සහ වලුකීන යන ශාක විශේෂ තුන්වන ස්ථරයේ පවතින අතර, මෙම ස්ථරය මීටර් 15 – 30 අතර උසකට විහිදේ.  මෙයට පහළින් පවතිනුයේ යටි වියන් ස්ථරයයි.  මෙය මීටර් 20 ක් පමණ උසකට විහිදේ. පඳුරු ස්ථරය මීටර් 2 – 4 අතර උසකට ද බිම් ස්ථරය මීටර් 1 කට වඩා අඩු උසකට ද සීමා වී තිබේ.

වැඩි විස්තරය බලමු...

සරම් මුදලි තුමා - ගංඟා රෝහන වර්ණනාව - සව් සත්දම් වාදය -

 

                                   දකුණු ලක මාතර විසූ සරම් මුදලිතුමන් යුග පුරුෂයෙක්‌ වෙයි. බටහිර අධිරාජ්‍යවාදීන් ගෙන් මුදලි තනතුරක්‌ ලබාගෙන බොදු පුනරුදය උදෙසා උතුම් මෙහෙවරක නියෑලුණු ප්‍රභූවරුන් ඉතිහාසයේදී අපට මුණගැසෙන්නේ අතළොස්‌සකි. එයින් ප්‍රසිද්ධියේ බෞද්ධ පුනරුදය ඇති කිරීමෙහිලා වෙහෙස මහන්සි වී ස්‌වකීය ධනය පරිත්‍යාග කළ මුදලිවරයකු වෙනත් නොමැති තරම්ය.

සරම් මුදලිතුමා ලෙස පොදු ව්‍යවහාරයේදී භාවිතා වුවද එතුමාගේ සම්පූර්ණ නම දාවිත් ද සේරම් විජයසේකර ජයතිලකරත්නය. ලන්දේසින් විසින් එතුමාට මාතර ප්‍රාදේශය භාර මුදලි තනතුරක්‌ ලබාදී ඇත්තේ 1760 දීය. සරම් මුදලිතුමා බටහිර ජාතීන්ගෙන් තාන්න මාන්න ලැබූ ගිහි ප්‍රභූවරයකු ලෙස පොදු ජනතාව අතර සිවිල් බලයක්‌ සතුව ජීවත් විය. ඔහුගේ වලව්ව එකල මහේශාක්‍ය ලීලාවෙන් ඉදි කොට තිබිණි. ඇතැම් වෙනස්‌කම් සිදු කොට ඇතත් එය (මාතර රාහුල විදුහල) වර්තමානයට ද දායාද වී තිබීම ජාතියේම වාසනාවකි.

                                                                     සරම් මුදලිතුමා ඉතිහාසයට එක්‌ වී සිටින්නේ එතුමා විසින් සිදුකරන ලද බෞද්ධ පිංකම් නිසාය. බුදුදහමේ චිරස්‌තිථියට බාධා පැවති යටත් විජිත යුගයේදී කරන ලද එම පිංකම් නිසා මාතර පුරවරය බෞද්ධ ප්‍රබෝධයෙන් ඇලලී ගියේය. එමෙන්ම එය කාව්‍ය ශාස්‌ත්‍ර පුනරුදයට ද පාදක විය.

සරම් මුදලිතුමා විසින් 1780 සිටම විවිධ පිංකම් සිදු කළ බව "සරම්මුදලිගේ පිං පොත" නම් වූ එතුමා විසින් කරන ලද පිංකම් පිළිබඳ ලියූ සටහන් අනුව අනාවරණය වෙයි. සිය ධනය මෙන්ම ශ්‍රමය අලෝභයෙන්ම විය පැහැදම් කළ අතරම හිත්තැටිය රජ මහා විහාරයේ බුදුපිළිමය සහ චෛත්‍යය ඉදිකිරීම සඳහා සිය කර මතින්ම වැලි අදින ලද්දේ එතුමා විසින්ය. ගංගාරෝහණ පූජාව සරම් මුදලිතුමා විසින් සිදුකරන ලද අනගිතම බෞද්ධ පූජාවයි. නිල්වලා ගඟ සේම ගංගාරෝහණ පූජාව ද අයිති වන්නේ මාතරට පමණි. එය මාතරට අනන්‍ය වූ බෞද්ධ පූජා කර්මයකි.

බුදුන් දවස ලිච්ඡවී රජවරුන් විසින් ගංගාරෝහණ පූජෝත්සවයක්‌ සිදු කළ බව බොදු සාහිත්‍යයේ සඳහන් වෙයි. ඉන් පසුව ගංගාරෝහණ පූජාවක්‌ පැවැත්වීමේ ගෞරවය සරම් මුදලිතුමාට හිමි වන්නේය. එතුමාට ඒ සඳහා බුදුන් දවස පැවති ගංගාරෝහණ පූජාව ආභාසය වන්නට ඇත. ගඟ පහළ සිට ඉහළට පූජා පවත්වමින් ගමන් කිරීම ගංගාරෝහණ පූජාවයි. නිල්වලා ගඟ මහ මුහුදට එක්‌වන තොටමුණ පෙනෙන නොපෙනෙන දුරින් පිහිටි වර්තමාන පාලමට සමීපව මෙම පූජාව ආරම්භ කොට ඇත. මාතර සිට ගොඩපිටිය දක්‌වා කි.මී. 18 ක්‌ පමණ ගංගාරෝහණ පූජා  පෙරහැර ගමන් කරයි. එය අකුරැස්‌ස ගොඩපිටිය ඡේතවන රජමහා විහාරස්‌ථානයෙන් නිමාවට පත්වෙයි.

 

                                                                       බුද්ධ කාලයේ සිටි ප්‍රධාන දායකයා වූ අනේපිඬු සිටුතුමා සැවැත්නුවර ඡේතවනාරාමය බුදු පාමොක්‌ මහ සඟරුවනට පූජා කළේය. එහි අනුරුවක්‌ ලෙස තෙමහල් ප්‍රාසාදයක්‌ සරම් මුදලිතුමාද ගොඩපිටිය ඡේතවනාරාම විහාරස්‌ථානයේ ඉදිකරනු ලැබූහ. එහි තැන්පත් කිරීම සඳහා පූජා භාණ්‌ඩ වැඩම කරවීම සඳහා සිදුකරන ලද පූජාවකි. ගංගාරෝහණ පූජාවේ සධාතුක කරඬුව වැඩම කරවීම සඳහා ඔරු පාරු මත තෙමහල් මණ්‌ඩපයක්‌ ද තනා තිබිණි. එහි තෙවැනි මහලේ එම කරඬුව තැන්පත් කළහ. දෙවැනි මණ්‌ඩපයේ සකසන ලද පිරිත් මණ්‌ඩපයක සිට මහා සංඝරත්නය විසින් පිරිත් සඡ්ධායනය කරනු ලැබූහ. පළමු මහලේ නර්තන කණ්‌ඩායමක්‌ නර්තනයේ යෙදුනහ. එහි ඖෂධ හලක්‌ ද පිහිටා තිබිණි.

ඊට අමතරව තවත් ඔරු පාරු සිය ගණනක්‌ද අත්‍යාලංකාර ලෙස සරසා තිබිණි. ඇතැම් ඒවායෙහි සිතුවම් ද ඇඳ තිබිණි. ගඟ දෙපස සල්පිල් ඉදි කොට තිබූ අතර ඒවායෙහි ආහාරපාන ඇතුළු බඩු මුට්‌ටු ඕනෑ තරම් තිබිණි. නන් දෙසින් පැමිණි ජනතාවගෙන් ගඟ දෙපස පිරී ඉතිරී ගියහ. දින දහයක්‌ පුරා ගංගාරෝහණ පූජාව පැවැත්වෙන අතරම යුගාසන ධර්ම දේශනා තිස්‌ දෙකක්‌ ද පැවැත්වූහ. කරතොට ධම්මාරාම, බෝවල ධම්මානන්ද වැනි මහ තෙරවරුන් පවා එම ධර්ම දේශනාවලට වැඩම කොට තිබේ.

මාතරින් එලෙස එක පෙරහැරක්‌ ගමන් කරන විට ගොඩපිටියෙන් ද එවැනි තවත් පෙරහැරක්‌ පැමිණෙයි. එම පෙරහැර දෙක එක්‌ව මුණ ගැසෙන්නේ බළකාවලදීය. පසුව එම පෙරහැර දෙකම එකක්‌ ලෙස යළි ගොඩපිටිය දක්‌වා ගමන් කරයි. එලෙස ගමන් අරඹන්නේ එම ස්‌ථානයේ දී පවත්වනු ලබන සර්ව රාත්‍රික පිරිත් සඡ්ධායනයකින් පසුවය.

හිත්තැටිය රජ මහා විහාරස්‌ථානයේ සිට වැඩමවනු ලබන පූජා භාණ්‌ඩ තැන්පත් කරන්නේ ගොඩපිටිය රජ මහා විහාරස්‌ථානයේය. ගංගාරෝහණ පූජාව අවසන් වන්නේ ඉන් අනතුරුවය.

අසිරිමත් වූ එම ගංගාරෝහණ පූජාව මුල් වරට 1806 ඉල් මස (නොවැම්බර්) අටවක පොහෝ දින ආරම්භ කොට ඇත. සරම් මුදලිතුමා විසින් එවැනි අසිරිමත් ගංගාරෝහණ පූජා පහක්‌ පවත්වා තිබේ. ඇතැම් පූජා නාවිමන, අත්තුඩාව ආදී ස්‌ථානවලින්ද ආරම්භ කොට ඇත.

සරම් මුදලිතුමා විසින් සැවැත්නුවර දෙව්රම් වෙහෙරේ ආකෘතිය අනුව ගොඩපිටිය රජ මහා විහාරස්‌ථානයේ ඉදිකරන ලද තෙමහල් ධර්ම මන්දිරයේ එම පූජා භාණ්‌ඩ තැන්පත් කළහ. එම විහාර මන්දිරය මීට කලකට ඉහත දී කඩා ඉවත් කොට ඇත.

 

                                                                           ගොඩපිටිය ඡේතවනාරාම රජ මහා විහාරය සතුව ඇති ලෝකඩමය සක්‌මන් බුදුපිළිම වහන්සේ සුවිශේෂී වැදගත්කමකින් යුතුය. සක්‌මන් බුදු පිළිමයක්‌ ශ්‍රී ලංකාවේදී හමු වී ඇත්තේ පළමු වතාවටය. මහනුවර කලා සම්ප්‍රදායට අනුව නෙළා ඇති මෙම පිළිමයේ දකුණු පාදය ඉදිරියට තැබීමෙන් සක්‌මන් ඉරියව්වක්‌ පෙන්වයි. මෙම බුදුපිළිම වහන්සේ වැඩ සිටියේ දැවමය කුඩා බුදුකුටියක්‌ තුළය. එය වටා සතර වරම් දේව රූප ද සිතුවම් කොට තිබේ. සරම් මුදලිතුමා විසින් පූජා කරන ලද මාහැඟිම පූජා වස්‌තුව මෙම බුදුපිළිම වහන්සේය.

එමෙන්ම ඇත් දළ වලින් දොරවල් යොදා අලංකාර කරන ලද ඡේතවන විහාරයේ ආකෘතිය ද විහාරස්‌ථානයේ පූජා භාණ්‌ඩ අතර දැක ගත හැකිය. අඩි 6 ක්‌ උසැති රිදී බෝධියක්‌ ද එතුමාගේ පරිත්‍යාග අතර වෙයි. මෙහි දී දැක ගත හැකි දොළොස්‌ මහේ පහනක්‌ වෙයි. ඊට තිර සියයක්‌ යෙදිය හැකිය. අති විශාල පිරුවානා පොත් වහන්සේ නමක්‌ ද පූජා කොට ඇතත් අද දක්‌නට නොමැත. එය බහාලන ලද පෙට්‌ටිය පමණක්‌ දැක ගත හැකිය.

                          

                                              සරම් මුදලිතුමා සිය කෙස්‌ වැටිය මුස්‌නක්‌ ලෙස සකසා පන්සලට පූජා කොට ඇත. ඒ ධාතු කරඬුව පිසදැමීම සඳහාය. එවැනි  පිංකම් මහනුවර යුගයේදී සිදු කොට ඇත්තේ කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ (1747 - 782) රජතුමාය. මහනුවර දළදා මාලිගාවේ ඇති කෞතුක භාණ්‌ඩ අතර එම රජතුමාගේ හිස කෙස්‌වලින් සැකසූ මුස්‌න ද වෙයි.

ඡේතවන විහාරයේදී සරම් මුදලිතුමා පරිහරණය කරන ලද රෙදි අඩි 6 ක්‌ දිගැති මාලය, හිසේ ගසන ලද පනාව දක්‌නට ඇත. එමෙන්ම එහි ඉතා කුඩා මුදු සිය ගණනක්‌ද එකතු කොට තිබේ. පෙරහැරේ ගමන් කරනා අය එම මුද්දක්‌ පැළඳ ගෙන සිටීමේ චාරිත්‍රයක්‌ එකල වූ බව ගොඩපිටිය ඡේතවනාරාම රජමහා විහාරාධිපති පූජ්‍ය අගලකඩ රතනපාල හිමියෝ අප සමඟ පැවසූහ.

ගංගාරෝහණ පූජාව වර්ණනා කොට කටුවන තෝමිස්‌ සමරසේකර දිසානායක මුහන්දිරම්තුමා විසින් පද්‍ය 103 කින් යුතු ගංගාරෝහණ වර්ණනාව නම් කාව්‍ය කෘතියක්‌ ද රචනා කළේය. සුප්‍රකට සව්සත්දම් වාදය නමැති ශාස්‌ත්‍රීය සංවාදය සඳහා හේතු වූයේ එම කෘතියේ සඳහන් වදනකි.

සසර සරණා සව්සත්දම් අමාවෙන් සතොස්‌වා

සගප වෙග සැපත් දුන් දම් රදුන් දම් සඟුන් සෙව්

පෙර මැද ගවනින් මේ තුන් ගෙණේ මුල් කෙමෙන් නම්

පතළ මැති සඳෙක්‌ වී මේ පුරේ කිත් දෙදෙක්‌ වත්

මෙම පද්‍යයේ සඳහන් "සසර සරණා සව්සත් දම් අමාවෙන් සතොස්‌වා" යනුවෙන් කියෑවෙන පද පෙළෙහි ඇත්තේ "සරම්" යන අදහස නොව "සරදම්" යන්න බව එවකට ගාලු පළාතේ වැඩ සිටි මහ උගතකු වූ මීරිපැන්නේ ධම්මරතන හිමියෝ පැවසූහ. එය රට තුළ සුපතළ ශාස්‌ත්‍රීය වාදයක්‌ බවට ද එකල පත් වී තිබිණි. සරම් මුදලිතුමා විසූ සුප්‍රකට වලව්ව මාතර රාහුල විද්‍යාලයට සී. ඒ. ඕදිරිස්‌ සිල්වා මහතා විසින් 1939 දී පරිත්‍යාග කළේය. විද්‍යාල භූමියේ එය පුරා විද්‍යා උරුමයක්‌ ලෙස ආරක්‍ෂා කොට ඇත. වර්ග අඩි 8364 ක භූමි ප්‍රමාණයක වලව්ව ඉංග්‍රීසි හෝඩියේ ඹ අකුරු හැඩැතිව ඉදිකොට තිබේ. මාතරට නිල්වලා ගඟ සේම සරම් මුදලි නාමයද මේ කප පවතින තුරු අභිමානයක්‌ වනු ඇත.

ස්තූතිය- මාධ්‍යෙව්දී දෙනගම ධම්මික රණවීර මහතාට

වැඩි විස්තරය බලමු...